Khu Di Tích Lăng Cụ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc – Địa Điểm Về Nguồn Đồng Tháp
Nếu có dịp về Ðồng Tháp, một địa chỉ về nguồn lịch sử bạn không thể không ghé thăm đó là Khu di tích Lăng cụ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc, nơi yên nghỉ của thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Sau nhiều năm trôi qua, được chỉnh sửa và xây dựng lại nhiều lần thì khu di tích cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc đã trở thành một khu di tích lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa của Đồng Tháp nói riêng và khu vực đồng bằng Sông Cửu Long nói chung mang nét đẹp vừa hiện đại, vừa đậm chất lịch sử.
Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc tọa lạc tại trung tâm TP. Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp (số 123/1, đường Phạm Hữu Lầu, phường 4). Được xây dựng trên một khuôn viên rộng gần 4ha với không gian rất yên tĩnh, thanh bình.
Cụ Nguyễn Sinh Sắc sinh ra và lớn lên tại Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Năm Tân Sửu (1901), cụ đỗ Phó bảng và năm 1906 nhậm chức “Thừa biện Bộ Lễ” và sau đó là Tri phủ lĩnh nhiệm Tri huyện Bình Khê (Bình Định). Trong thời gian làm quan, cụ luôn đứng về phía dân nghèo, trừng trị bọn cường hào ác bá và chỉ làm quan được một thời gian ngắn thì bị Triều đình nhà Nguyễn cách chức. Sau khi bị cách chức, ông vào miền Nam và sinh sống tại làng Hòa An thuộc tỉnh Đồng Tháp để dạy học, bốc thuốc chữa bệnh giúp đỡ người nghèo và sống cuộc đời thanh bạch cho đến lúc qua đời.
Để tưởng nhớ công ơn của cụ, chính quyền và nhân dân Đồng Tháp đã xây dựng khu lăng mộ cụ Nguyễn Sinh Sắc để mọi người trong và ngoài tỉnh đến viếng thăm và thắp nén hương tưởng nhớ cụ. Công trình được khởi công xây dựng vào ngày 22/8/1975; khánh thành vào ngày 13/2/1977. Đến ngày 9/4/1992 Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia. Đây là công trình ghi ơn cụ Nguyễn Sinh Sắc, người yêu nước đã sinh thành Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, anh hùng giải phóng dân tộc và là một danh nhân văn hóa thế giới.
Khu di tích cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc được kết cấu thành 4 khu vực: khu vực lăng mộ, đền thờ và nhà trưng bày cuộc đời sự nghiệp của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc; khu vực nhà sàn Bác Hồ và vườn ao cá; không gian văn hóa mô hình làng Hòa An xưa và khu vực tổ chức hội trò chơi dân gian, giải trí.
Với tổng diện tích hơn 9ha, tổng thể khu di tích là một phức hợp kiến trúc hài hòa, mang đậm dấu ấn sinh thái văn hóa Đồng Tháp, nơi để nhân dân Đồng Tháp nói riêng và nhân dân cả nước về đây tề tựu nhân ngày lễ, hội giỗ cụ Phó bảng, dịp Tết cổ truyền, ngày kỉ niệm, lễ lớn trong năm…
Nét chủ đạo của khu lăng mộ là một màu trắng nổi bật, mang lại cảm giác thư thái nhẹ nhõm cho người đến viếng. Khuôn viên lăng mộ có nhiều loại cây trái, hoa cảnh quý hiếm được bà con khắp cả nước mang về tặng để tỏ lòng biết ơn.
Lăng mộ được thiết kế mái vòm như hình cánh sen được trang trí chín đầu rồng cách điệu đậm nét dân gian, che chở, bảo vệ ngôi mộ. Chín đầu rồng tượng trưng cho chín dòng sông của đồng bằng sông Cửu Long. Kiểu dáng kiến trúc nói lên rằng ngày xưa cho đến ngày nay dân đồng bằng sông Cửu Long nói chung và người dân Đồng Tháp nói riêng luôn che chở, bảo vệ ngay từ ngày cụ từ quê hương Nghệ An đặt chân đến vùng đất mới này.
Ngôi mộ cụ Phó bảng được ốp đá hoa cương, nấm mộ màu xám tro yên vị trên nền mộ bằng đá mài trắng hình lục giác không đều, mở rộng dần ra hai bên và phía trước. Trên mộ có một đỉnh trầm bằng đá Ngũ Hành Sơn, ngày đêm khói hương thơm ngát. Khuôn viên lăng mộ có nhiều loại cây cảnh, hoa trái quý hiếm được bà con khắp cả nước mang về trồng lưu niệm, đặc biệt là cây khế gần 300 tuổi nằm bên trái mộ và cây sộp hơn 300 tuổi nằm bên phải mộ.
Trước khu mộ là hồ sen hình ngôi sao 5 cánh, giữa hồ là đài sen trắng cách điệu sừng sững cao 6,5m tượng trưng cho cuộc đời thanh bạch của cụ Phó bảng.
Khu nhà lưu niệm trưng bày nhiều hiện vật, tư liệu liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của cụ, nhất là thời gian cụ ở Cao Lãnh. Nơi đây tái hiện chân thực từng giai đoạn gắn liền cuộc đời cụ Phó bảng từ quê hương và gia đình; những năm tháng khổ luyện thành tài; chốn quan trường – từ quan vào Nam hoạt động; tình cảm của cụ Nguyễn Sinh Sắc với nhân dân Hòa An và tình cảm của nhân dân Hòa An cùng cả nước đối với cụ…
Nằm trong quần thể Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc là Mô hình nhà sàn Bác Hồ và Ao Sen Đồng Tháp, được khởi công xây dựng vào ngày 19/5/1990 nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhật Bác, mô hình nhà sàn Bác được xây dựng theo tỉ lệ 1:1, giống với mô hình ngôi nhà sàn của Bác ở Hà Nội. Tại đây, những hiện vật được tái dựng, sắp xếp chân thực giúp mỗi du khách tìm đến có thể cảm nhận và hình dung được cuộc đời thanh đạm của Bác từ góc làm việc đến nơi nghỉ ngơi. Đây cũng là cách để những người dân miền Nam không có điều kiện ra thăm Thủ đô Hà Nội vẫn cảm thấy như được thăm ngôi nhà sàn của Bác ở Phủ Chủ tịch khi đến tham quan khu di tích.
Ao sen được thiết kế theo hình dáng của tỉnh Đồng Tháp trên bàn đồ hành chính Việt Nam. Công trình này làm phong phú thêm nội dung của quần thể di tích và làm thỏa mãn tình cảm của nhân dân đồng bằng sông Cửu Long đối với Bác Hồ và Cụ thân sinh của Người.
Khu di tích còn tái hiện lại nét đẹp của không gian văn hóa làng Hòa An quen thuộc ở đầu thế kỷ XX, trên diện tích trên 22.000m. Khu vực này có những ngôi nhà truyền thống của các hộ dân trong làng, rạch Cái Tôm, vườn cây ăn trái, những hàng dừa, cây cầu khỉ, đường làng quanh co. Những hình ảnh sinh hoạt văn hóa, giải trí, sản xuất… mô tả một phần cuộc sống lao động sản xuất của làng Hòa An.
Hàng năm, vào ngày 27/10 âm lịch nhân dân tụ hội về đây tổ chức lễ giỗ cụ trong không khí trang nghiêm, trọng thể mang nét ngày hội lớn của bản sắc văn hóa dân tộc.
Hiện nay, Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc đã trở thành một trong những điểm du lịch tiêu biểu của Tỉnh, một địa chỉ đỏ để tổ chức sinh hoạt về nguồn, giáo dục truyền thống lịch sử và lòng yêu quê hương đất nước cho thế hệ trẻ